Όλοι θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Όμως υπάρχει ευτυχία; Και αν ναι, τι είναι ευτυχία;

Η ευτυχία είναι πολύ υποκειμενική. Για τον πεινασμένο είναι η εξασφάλιση του καθημερινού φαγητού. Για τον άστεγο είναι το να εξασφαλίσει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του. Με άλλα λόγια για έναν άνθρωπο που η επιβίωση δεν είναι δεδομένη, όταν την εξασφαλίζει, νιώθει ευτυχισμένος. Για όσους από εμάς  όμως  έχουμε εξασφαλίσει το ζην, το ζητούμενο είναι το ευ ζην. Και η καλύτερη εκδοχή του ευ ζην είναι το να ζεις ευτυχισμένος.

Ευτυχία υπάρχει. Ένας από τους ορισμούς που θα μπορούσε να δοθεί είναι ο εξής: Ευτυχία είναι η ικανότητα να αγαπάς, το να νιώθεις ότι σε αγαπούν και το να είσαι ερωτευμένος, με άλλα λόγια παθιασμένος με κάτι. Δηλαδή να έχεις μεγάλη λαχτάρα, να πεταρίζει η καρδιά σου, να νιώθεις γέμισμα όταν εξασκείς αυτό το κάτι. Θα μπορούσε να είναι κάποιο χόμπι π.χ. ζωγραφική, κολύμπι, ψαλτική, ψάρεμα ή ακόμη καλύτερα, η δουλειά σου. Γιατί αν το χόμπι το κάνεις δουλειά δε θα «δουλέψεις» ποτέ, καθώς δουλεύοντας εξασκείς το χόμπι σου. Ένας άλλος ορισμός που θα μπορούσε να δοθεί είναι ότι ευτυχισμένος άνθρωπος, είναι αυτός που έχει καταφέρει να σμιλεύσει μια ευχαριστιακή στάση ζωής απέναντι σε αυτά που του συμβαίνουν, που είναι ευγνώμων για όλα όσα έχει, που νοιώθει εσωτερική πληρότητα με ειρήνη στο μυαλό και αγάπη στην καρδιά, με αποτέλεσμα να ανακαλύπτει και να αναδεικνύει τη χαρά και το φωτεινό σε κάθε στιγμή.

Η λέξη ευτυχία προέρχεται από το επίρρημα ευ που σημαίνει καλά και το ρήμα τεύχω που σημαίνει φτιάχνω.

 Και η ευτυχία πόσο κρατάει; Μπορεί να κρατήσει για πάντα;

Να διευκρινίσω δύο πράγματα. Το πρώτο: Αν ορίζεις την ευτυχία σαν μια κατάσταση όπου δεν έχεις κανένα πρόβλημα, δεν σε βρίσκει καμιά αρρώστια, δεν πέφτεις ποτέ σε θλίψη ή και  σε απελπισία, ε ναι,  τότε δεν  υπάρχει ευτυχία. Γιατί το να είναι  κανείς ευτυχισμένος δεν σημαίνει ότι είναι συνεχώς χαρούμενος, ότι δεν έχει προβλήματα  ή  απουσιάζει από την ζωή του ο πόνος. Και το δεύτερο: Η ευτυχία δεν είναι μία μόνιμη και στατική κατάσταση που ή την έχεις ή δεν την έχεις.  Με άλλα λόγια, η ευτυχία, είναι μια δυναμική κατάσταση που την κτίζεις, την σμιλεύεις και την καλλιεργείς καθημερινά, είναι διαμορφούμενη εσωτερική στάση ζωής. Η ευτυχία έχει να κάνει με τον τρόπο που ερμηνεύεις, διαχειρίζεσαι και αντιμετωπίζεις όλα αυτά που σου συμβαίνουν και σου φέρνει η ζωή. Τα εύκολα και τα δύσκολα, τα μικρά και τα μεγάλα, την επιτυχία και την αποτυχία.

 Το παιχνίδι παίζει ρόλο στην ευτυχία των παιδιών; Και με την ευκαιρία, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και η ψηφιακή ζωή εν γένει, επηρεάζουν την ψυχική υγεία των παιδιών; Τι προτείνετε στους γονείς ως προς τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών;

Παιδί σημαίνει παιχνίδι και παιχνίδι σημαίνει ζωή για το παιδί. Ενθαρρύνουμε τη  συμμετοχή του παιδιού σε δραστηριότητες όπως μπάσκετ, ποδόσφαιρο, τένις, ποδήλατο, επιτραπέζια παιχνίδια. Τη συμμετοχή του σε σκακιστικούς συλλόγους, σε χορευτικούς, σε θεατρικές ομάδες. Να σας κάνω και ένα δώρο.  Μάθετε στα παιδιά σας σκάκι. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το σκάκι να σκέφτονται, να καλλιεργούν την κριτική ικανότητα, να αποκτήσουν στρατηγική σκέψη και να αναπτύσσουν τακτικές προκειμένου να πετύχουν τον στρατηγικό τους στόχο. Και να θυμάστε: Η πρόβλεψη στη ζωή όπως και στο σκάκι κερδίζει.

Η επαφή και η επικοινωνία με άλλα παιδιά μέσα από το παιχνίδι και τις ομαδικές δραστηριότητες, το βοηθά να ανακαλύπτει πλευρές του εαυτού του, να κοινωνικοποιηθεί,   το βοηθά να αναπτύξει την ικανότητα της προσαρμογής και να καλλιεργήσει νέες ικανότητες και δεξιότητες.

 «Να λυπάστε τους πιθήκους που στερήθηκαν το παιχνίδι» γράφει ο Harlow στην πειραματική εργασία που έκανε μελετώντας τις συνέπειες της στέρησης του παιχνιδιού στους πιθήκους. Τώρα καταλαβαίνετε τι μεγάλο πρόβλημα δημιουργείται, ιδίως για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, όταν είναι κολλημένα σε μία οθόνη, ενώ σχεδόν όλες οι δραστηριότητες αυτών των παιδιών  ανήκουν στην κατηγορία του παιχνιδιού; Το φυσιολογικά, λόγω της αναπτυξιακής φάσης αεικίνητο παιδί, ακινητοποιείται μπροστά στη μικρή οθόνη, σκοτώνοντας κυριολεκτικά ζωτικές ώρες από την ζωή του, πράγμα που υπονομεύει το μέλλον με ύπουλο τρόπο.

Τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά το 1970, μεγάλωσαν με την κυριαρχία της εικόνας επί του λόγου, γαλουχήθηκαν με τον «πολιτισμό της εικόνας» και είναι σήμερα παντρεμένα κουβαλώντας μαζί τους όλες τις επιρροές που επί σειρά ετών δέχθηκαν και εξακολουθούν να δέχονται.

Ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος μας είχε προειδοποιήσει από την δεκαετία του 1960 σ’ ένα ποίημά του : Οι βάρβαροι δεν θα ξανάρθουν από τα σύνορα. Οι ορδές τους από τα παιδικά δωμάτια θα ορμήσουν».    

Η υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό, κοινωνική φοβία, κατάθλιψη, ακόμη και στην αυτοκτονία. Οι διαταραχές εμφανίζονται συνήθως ανάμεσα στα δεκατρία με εικοσιπέντε έτη. 

Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Και η καλύτερη πρόληψη είναι το παιδί να μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον με αγάπη, αποδοχή, ενθάρρυνση, όρια και πολύ παιχνίδι.

Ο Serge Tisseron, ψυχαναλυτής-ψυχίατρος, που μελετά τις σχέσεις των παιδιών και εφήβων με τις νέες τεχνολογίες και τις επιπτώσεις της τεχνολογίας της πληροφορίας, ανέπτυξε το 2008  τον κανόνα «3-6-9-12». Αυτός ο κανόνας λέει : «Όχι τηλεόραση πριν από τα τρία χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα έξι, καθόλου διαδίκτυο πριν από τα εννέα χρόνια και καθόλου κοινωνικά μέσα δικτύωσης πριν από τα δώδεκα». Το 2011 η Γαλλική Ένωση Παιδιάτρων αποδέχτηκε και υιοθέτησε την ως άνω θέση.

Για να μεγιστοποιήσεις τις πιθανότητες να βιώνεις την ευτυχία ως ενήλικας,   τα θεμέλια προφανώς μπαίνουν στην πρώτη παιδική ηλικία. Τι χρειάζεται λοιπόν να σου μάθουν οι γονείς;

Χρειάζεται οι γονείς να μπορέσουν να σου μάθουν τι είναι αγάπη.

Να μπορέσουν να σου μάθουν να χαίρεσαι με το μικρό, το απλό, το ταπεινό, το καθημερινό. Γιατί εκεί κρύβεται η ευτυχία.

Να σου μάθουν να μοιράζεσαι, να προσφέρεις,  να ευχαριστείς τους ανθρώπους και να καλλιεργείς μια ευχαριστιακή στάση ζωής.

Να σου μάθουν ότι ο πλούτος μας είναι η ποιότητα των σχέσεων και όχι η ποσότητα των υλικών αγαθών.  

Να σου μάθουν ποια είναι η ουσία της ζωής και να μην εστιάζονται μόνον στην περί την ουσία, δηλαδή την περιουσία.

Να σου μάθουν ότι άλλο η τιμή των πραγμάτων και άλλο η αξία τους. Το ρολόι των 20 ευρώ έχει διαφορετική τιμή από το ρολόι των 1000, αλλά κάνει την ίδια δουλειά.

Να σε βοηθήσουν να αναγνωρίζεις τις πραγματικές σου ανάγκες και να βρεις ποια είναι τα καίρια και τα σημαντικά στη ζωή.

Να σε βοηθήσουν να δώσεις νόημα και προοπτική σε όσα ζεις και κάνεις.

Η ευτυχία δεν είναι ένα αγαθό που μπορούμε να αγοράσουμε και να καταναλώσουμε. Είναι αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. 

Και πώς μαθαίνονται όλα αυτά;

-Πρόσεξε που βαδίζεις παιδί μου, λέει ο πατέρας.

-Εσύ να προσέχεις πατέρα. Τα βήματά σου ακολουθώ.

Όλα αυτά μαθαίνονται με το παράδειγμα, όχι με τα λόγια. Πρώτα η ζωή και μετά ο λόγος, λέει ο Ρίτσος. Δεν είναι λοιπόν τι λέμε στο παιδί, αλλά το τι κάνουμε και κυρίως το τι είμαστε, γιατί αυτό είναι που μετρά. Αυτό που θέλω να του μάθω, το κάνω συστηματικά και διακριτικά εγώ στην καθημερινότητά μου. Με το παράδειγμά μου, με τη ζωή μου το διδάσκω. Η μάθηση είναι βιωματική.

Προφανώς δεν αρκεί να καλύπτουμε τις βιολογικές ανάγκες των παιδιών μας. Χρειάζεται να καλύπτουμε και τις ψυχολογικές τους ανάγκες. Μπορείτε να μας αναφέρετε πολύ συνοπτικά μερικές θεμελιώδεις ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών;

Ανάγκη για αγάπη.

Ανάγκη για αγκαλιά.

Ανάγκη για αποδοχή και αναγνώριση. Καλλιέργεια της αίσθησης ότι αξίζουν.

Ανάγκη για όρια. Χωρίς όρια δεν υπάρχει ζωή.

Ανάγκη του ανήκειν. Το παιδί έχει ανάγκη να ανήκει σε κάποια ομάδα. Η πρώτη και καθοριστική ομάδα είναι η οικογένεια. Η σχέση του παιδιού ως παιδιού αλλά και ως ενήλικα με τον έξω κόσμο, καθορίζεται από την σχέση του μικρού παιδιού με την οικογένειά του, καθώς ο πρώτος έξω κόσμος με τον οποίον έρχεται σε επαφή το νεογέννητο είναι η οικογένειά του!

Ανάγκη για ασφάλεια. Το αίσθημα της ασφάλειας μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχική υγεία του παιδιού. Η οικογένεια αποτελεί το θεμελιώδες πλαίσιο, για να νοιώσει το παιδί   ασφάλεια, σταθερότητα και ζεστασιά, απαραίτητες προϋποθέσεις για να εξελιχθεί και να ωριμάσει.

Θα  θέλατε να μας πείτε κάτι τελευταίο κ. Μαρτίδη και μετά να περάσουμε στις ερωτήσεις του κοινού;

Συνοψίζοντας: Υπάρχουν ευτυχισμένα παιδιά;  Ναι υπάρχουν. Και ποια είναι αυτά; Είναι τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ένα οικογενειακό κλίμα  αγάπης, στοργής, αποδοχής, αναγνώρισης, κατανόησης, σεβασμού, ενθάρρυνσης, επιβράβευσης, σωστής οριοθέτησης. Είναι τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς που μοιράζονται χρόνο μαζί τους παίζοντας και συζητώντας  και όχι με γονείς που μοιράζουν πολλά δώρα στα παιδιά τους, αλλά είναι απόντες από τη ζωή τους.  Οι γονείς δίνουμε χρήματα στα παιδιά μας, αλλά όχι χρόνο, μοιράζουμε παιχνίδια, αλλά δεν παίζουμε μαζί τους, προσπαθούμε να τα κάνουμε άριστους μαθητές, αλλά όχι άριστους ανθρώπους.  

Θα μου πείτε είναι εύκολο αυτό να γίνει; Θα σας πω όχι. Γιατί αν ήταν εύκολο θα τα είχαμε καταφέρει όλοι. Στο φεγγάρι ήταν  πολύ πιο δύσκολο να πάμε, αλλά πήγαμε. Επομένως η διάπλαση των παιδιών μας είναι ένα γοητευτικό στοίχημα ζωής και καλούμαστε ως γονείς, να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε. Το τι θα καρπίσει, δεν εξαρτάται βεβαίως μόνον από εμάς.

Να θυμόμαστε ότι το μικρό παιδί χρειάζεται νοιάξιμο, φροντίδα, καθοδήγηση, σεβασμό και χρόνο για να δημιουργηθεί ο δεσμός ζωής με τους γονείς.  Ο έφηβος χρειάζεται κυρίως διάλογο και σεβασμό.

Και τελειώνω με κάτι που γράφω στη σελίδα 312 του βιβλίου μου, "Το μήλο πάνω από τη μηλιά". «Είναι ωραίο να βλέπετε τα παιδιά σας να χαμογελάνε. Είναι ακόμη πιο ωραίο να ξέρετε ότι εσείς είστε η αιτία».